Wynalezienie pisma przez Sumerów było niezbędne dla rozwoju cywilizacji. Brak pisma uniemożliwiał zachowanie i przekazywanie informacji i historii z pokolenia na pokolenie. Pismo umożliwiło również postęp w technologii.
Kim byli Sumerowie?
Starożytni Sumerowie stworzyli jedną z pierwszych wielkich cywilizacji ludzkości. Ich ojczyzna w Mezopotamii, zwana Sumer, powstała około 6 000 lat temu wzdłuż rozlewisk między rzekami Tygrys i Eufrat na terenie dzisiejszego Iraku i Syrii.
Sumerowie nauczyli się gospodarować na wielką skalę w tak zwanym Żyznym Półksiężycu, cienkim skrawku Mezopotamii w kształcie półksiężyca, który często wiąże się z początkiem rolnictwa, pisma, matematyki i astronomii.
I choć jałowe, starożytne krajobrazy Bliskiego Wschodu mogą nie wydawać się najbardziej prawdopodobnym miejscem dla przełomu w rolnictwie, Sumerowie mieli ogromną przewagę. Osiedlając się między dwiema dużymi rzekami, Sumerowie korzystali z bogatej gleby na terenach zalewowych i dużej ilości wody do nawadniania upraw. Ich sukces został przyspieszony przez sumeryjskie innowacje technologiczne, takie jak kanały i pługi. Z czasem Sumerowie tak dobrze radzili sobie z uprawą żywności, że zaczęli mieć wystarczająco dużo zasobów, by skupić się na budowie miast i świątyń.
Powstanie miast sumeryjskich
Mniej więcej 10 000 lat temu w całej Mezopotamii zaczęły powstawać wioski. Mieszkańcy tego regionu hodowali zwierzęta i uprawiali zboża, a także polowali i zbierali. Z czasem wioski te rozrosły się, a ich mieszkańcy coraz bardziej uzależniali się od rolnictwa.
Archeolodzy wciąż nie są pewni, jak dokładnie wyglądało życie tych wczesnych kultur. Jednak podobieństwa w stylach ceramiki i pieczęci umieszczanych na różnych pojemnikach sugerują, że jakiś poziom kontroli administracyjnej pojawił się między 6000 a 7000 lat temu.
W międzyczasie ludzie zaczęli budować serię świątyń z cegieł błotnych w miejscu zwanym Eridu. Wydaje się, że miasto zostało założone około 5400 lat p.n.e. i było okupowane przez tysiące lat, aż w końcu zostało opuszczone na dobre około 600 lat p.n.e.
Status Eridu był legendarny nawet w czasach starożytnych. Babilończycy wierzyli, że Eridu jest najstarszym miastem na Ziemi, stworzonym przez samych bogów. Ten rodzaj czci przyciągał również współczesnych badaczy. Jeszcze zanim archeolodzy odkryli Eridu, czytali o jego istnieniu w starożytnych tekstach.
„Po tym jak pokrewieństwo zstąpiło z nieba, Eridu stało się (siedzibą) królów” – czytamy na jednej z sumeryjskich tabliczek.
Obszar wokół Eridu był wykopywany kilka razy między połową XIX wieku a połową XX wieku, odkrywając pozostałości niegdyś rozległej metropolii, w której kolejne budynki były budowane na pozostałościach świątyń i innych struktur, które powstały wcześniej.
Wykopaliska te potwierdziły, że Eridu jest prawdziwą i naprawdę starożytną metropolią. Mając około 7 400 lat, Eridu jest jednym z najstarszych miast ludzkości, ale nigdzie nie jest najstarsze. Obecnie faworytem do miana pierwszego miasta na Ziemi jest Çatalhöyük, które znajdowało się na północ od powszechnie akceptowanej krawędzi Żyznego Półksiężyca we współczesnej Turcji. Çatalhöyük zostało założone 9 600 lat temu i również przetrwało przez tysiąclecia, znikając zaledwie kilka wieków przed założeniem Eridu.
Eridu było jednak dopiero początkiem Sumeru. Cywilizacja szybko rozrosła się do dziesiątek miast, takich jak Ur, Kish i Uruk. Gdy sumeryjskie miasta rozrastały się, Sumer stał się jednym z pierwszych wielkich społeczeństw rolniczych na świecie. Z czasem Eridu straciło na znaczeniu, a Uruk zaczęło odgrywać ogromną rolę. W czasach swojej świetności, około 4 800 lat temu, Uruk było największym miastem na świecie. Według niektórych szacunków w mieście mieszkało nawet 80 000 ludzi, podczas gdy całkowita populacja ludzka wynosiła około 15 milionów.
Sumeryjskie innowacje technologiczne
Innowacja była jednym z kluczowych czynników w wysiłkach Sumerów, aby zamienić pustynię w oazę. A jedna z ich najbardziej korzystnych innowacji była również jedną z najprostszych: pług.
Pierwszy pług pojawił się około 3500 roku p.n.e. Do 1500 roku p.n.e. Sumerowie wynaleźli również pług siewny, który pozwalał rolnikom wykorzystywać zwierzęta pociągowe do jednoczesnej uprawy i sadzenia. Urządzenia te były nawet wyposażone w instrukcje, dzięki Sumeryjskiemu Almanachowi Rolnika, który mówił rolnikom, jak zwiększyć plony dzięki orce i nawadnianiu.
Wszystkie te usprawnienia pomagały w utrzymaniu rosnącej populacji, a także w rozwoju systemu władców i religii. W miarę jak rosły ich miasta, rosły też ich wysiłki w zakresie pisma, matematyki i religii. Już 5 000 lat temu Sumerowie opracowali pismo klinowe, jedną z najwcześniejszych form zapisu. Sumeryjskie napisy na glinie i kamieniu śledziły handel i przepływ zboża oraz innych towarów, zapisywały sumeryjską historię, a nawet zawierały przepisy kulinarne i pornografię. Tysiące sumeryjskich tablic wciąż czeka na tłumaczenie w muzeach na całym świecie. Sumerowie wymyślili lub wykorzystali wiele innych, bardziej nowoczesnych innowacji, takich jak rydwany na kołach, 60-minutowa godzina, a nawet prawdopodobnie pierwsze pisemne dzieło literackie – Epos o Gilgameszu.
