Aztekowie stawili twardy i zdecydowany opór wojskom hiszpańskim. Walki trwały przez 93 dni, a Hiszpanie odcięli jakiekolwiek dojścia jedzenia i wody do stolicy wrogiego państwa.
Bitwa pod Tenochtitlán
Bitwa pod Tenochtitlán, (22 maja – 13 sierpnia 1521), starcie zbrojne pomiędzy Aztekami a koalicją hiszpańskich i tubylczych bojowników. Hiszpańscy konkwistadorzy pod dowództwem Hernána Cortésa sprzymierzyli się z lokalnymi plemionami w celu zdobycia azteckiej stolicy Tenochtitlán. Armia Cortésa oblegała Tenochtitlán przez 93 dni, a połączenie doskonałej broni i niszczącej epidemii ospy umożliwiło Hiszpanom zdobycie miasta. Zwycięstwo Cortésa zniszczyło imperium Azteków, a Hiszpanie zaczęli umacniać kontrolę nad tym, co stało się kolonią Nowej Hiszpanii.
Przybycie konkwistadorów
Na początku XVI wieku Aztekowie kontrolowali ogromne terytorium zawierające od 400 do 500 podporządkowanych państw. Władzę absolutną powierzali tlatoani, czyli władcy. Tlatoani Montezuma II przewodniczył imperium u szczytu jego potęgi, ale międzykulturowa rozległość jego imperium była również jego słabością. Aztekowie domagali się regularnych danin od swoich podbitych poddanych, które często przybierały formę ofiar z ludzi. Kluczowym filarem azteckiej religii było przekonanie, że bogowie oddali swoje życie, by stworzyć ten świat, więc ludzie byli zobowiązani spłacić ten dług krwią. Rytualne składanie ofiar z ludzi nie zawsze było dobrze widziane przez plemiona wasalne.
W 1519 roku hiszpański konkwistador (odkrywca-zdobywca) Hernán Cortés wylądował z ekspedycją liczącą około 500 żołnierzy i 100 marynarzy w Potonchan, położonym na półwyspie Jukatan w dzisiejszym Meksyku. Hiszpanie już wcześniej wysyłali ekspedycje w celu zbadania tego regionu, ale nie byli świadomi rozmiarów imperium Azteków. Cortés pokonał lokalne plemię Majów, a ci w ramach rekompensaty podarowali mu kilka niewolnic, z których jedna nosiła imię Malintzin (Marina). Jeden z ludzi Cortésa mówił w lokalnym dialekcie Majów, a Malintzin znała zarówno ten dialekt, jak i aztecki język Nahuatl. Dzięki temu pełniła rolę tłumacza dla Cortésa i była u jego boku przez cały czas podbojów.
W ciągu następnych kilku miesięcy Cortés założył bazę w La Villa Rica de la Vera Cruz (obecnie Veracruz, Meksyk), a jego konkwistadorzy ruszyli na zachód wzdłuż wybrzeża w kierunku ziem Azteków. Montezuma, choć nieufny wobec Cortésa, wysłał do Hiszpanów emisariuszy z hojnymi darami w ramach ostrożnej gry dyplomatycznej. W międzyczasie Cortés zawarł sojusze z kilkoma niezadowolonymi azteckimi plemionami poddanymi, wśród których głównymi byli Totonac i Tlaxcalans. Zwłaszcza Tlaxcalanie byli kluczowi dla przyszłych sukcesów Cortésa, ponieważ byli dawnymi rywalami Azteków i dysponowali sporą armią, która uzupełniała skromne siły konkwistadorów. Z tymi wojownikami Cortés pomaszerował na ważne azteckie miasto Cholula w październiku 1519 roku. Tam Cortés i jego armia wyrżnęli tysiące nieuzbrojonych obywateli po tym, jak dowiedzieli się o planie zastawienia zasadzki na Hiszpanów. Miesiąc później wyruszył do Tenochtitlán z zamiarem zdobycia miasta i obalenia Montezumy.
Kiedy konkwistadorzy dotarli do miasta, Montezuma nie zaatakował ich, lecz powitał z otwartymi ramionami. Była to dla niego okazja, by spróbować udobruchać Hiszpanów, a jednocześnie zwymiarować ich armię. Cortés jednak również obserwował siły bojowe Montezumy i zaczął się niepokoić. Pomimo gościnności cesarza, Cortés postanowił zająć Tenochtitlán. Umieścił Montezumę w areszcie domowym i zmusił go do roli marionetkowego króla.
Zwycięstwo Cortésa było krótkotrwałe. Otrzymał wiadomość o zbliżającej się do La Villa Rica de la Vera Cruz partii hiszpańskiej z rozkazem aresztowania go za przekroczenie warunków wyprawy. Zostawił Tenochtitlán w rękach swojego zaufanego oficera Pedro de Alvarado i wyruszył, by ujarzmić grupę aresztantów. Pokonał ich w ataku z zaskoczenia i skutecznie przekonał żołnierzy, by przyłączyli się do jego misji obalenia azteckiego imperium. W międzyczasie Alvarado zarżnął kilkuset azteckich szlachciców i wojowników podczas religijnego święta. Wywołało to bunt w całym mieście, a wielu członków garnizonu Cortésa zostało zabitych w odwecie. Cortés wrócił do zniszczeń w Tenochtitlán w czerwcu 1520 roku i natychmiast zażądał od Montezumy stłumienia rebelii, ale cesarz stracił szacunek wśród ludzi. Został albo zabity podczas walk
Brat Montezumy, Cuitláhuac, został mianowany nowym tlatoani i wypędził konkwistadorów i ich sojuszników z Tenochtitlán w krwawym ataku znanym jako La Noche Triste. Cortés wycofał się na wschód do Tlaxcali, gdzie jego armia powoli odzyskiwała siły przez ponad pięć miesięcy.
Ospa została wprowadzona do Azteków przez Hiszpanów i w ciągu tych miesięcy choroba zabiła połowę mieszkańców Tenochtitlán, wśród nich cesarza Cuitláhuaca. Aztekowie uczynili Cuauhtémoca kolejnym tlatoanim. W międzyczasie Cortés skonstruował 13 małych statków, które miał wystrzelić przeciwko miastu podczas kolejnego ataku. W grudniu opuścił Tlaxcalę.
