Donacja Konstantyna, łac. Donatio Constantini i Constitutum Constantini – najbardziej znany i najważniejszy falsyfikat średniowiecza, dokument rzekomo rejestrujący nadanie przez cesarza rzymskiego Konstantyna Wielkiego rozległego terytorium oraz władzy duchowej i doczesnej papieżowi Sylwestrowi I (panował 314-335) i jego następcom. Oparta na legendach, które sięgają V wieku, Donacja została skomponowana przez nieznanego pisarza w VIII wieku. Chociaż w momencie jej skompilowania miała jedynie ograniczone oddziaływanie, miała ogromny wpływ na sprawy polityczne i religijne w średniowiecznej Europie, aż do momentu, gdy w XV wieku została wyraźnie wykazana jako falsyfikat przez Lorenza Valla.
Geneza Donacji Konstantyna wiąże się z przemianami politycznymi, jakie zaszły na Półwyspie Apenińskim w połowie VIII wieku, choć dokładna data jej skomponowania pozostaje niepewna (szacunki wahają się od 750 do 800 roku). Dokument ten wiązano z koronacjami Pippina w 754 roku i Karola Wielkiego w 800 roku, a także z papieskimi staraniami o zapewnienie sobie niezależności od Cesarstwa Bizantyjskiego lub podważenie bizantyjskich roszczeń terytorialnych w Italii. Zgodny pogląd mówi, że Donacja została napisana w latach 750 lub 760 przez kleryka z Lateranu w Rzymie, prawdopodobnie za wiedzą papieża Stefana II (lub III; 752-757), jeśli wcześniejsza data jest poprawna.
Donacja została oparta na Legendzie S. Silvestri (łac. „Legenda o św. Sylwestrze”), pochodzącej z V w. relacji o relacjach między papieżem Sylwestrem I a cesarzem Konstantynem. Zaczyna się od opowieści o nawróceniu Konstantyna na chrześcijaństwo po tym, jak Sylwester I cudownie wyleczył go z trądu. Konstantyn deklaruje następnie znaczenie Rzymu dla kościoła, ponieważ jest to miasto apostołów Piotra i Pawła. Druga część falsyfikatu zawiera rzeczywistą donację: Konstantyn, przygotowując się do odejścia do swojej nowej stolicy Konstantynopola, obdarza papieża supremacją nad siedzibami Antiochii, Aleksandrii, Konstantynopola i Jerozolimy oraz wszystkimi kościołami świata. Następnie przyznaje Sylwestrowi i jego następcom prawa administracyjne do posiadłości przyznanych kościołom w całym imperium. Co najważniejsze, Konstantyn daje papieżowi kontrolę nad pałacem cesarskim w Rzymie i wszystkimi regionami zachodniego imperium; to skutecznie przekazuje pojęcie, że papież ma prawo do mianowania świeckich władców na Zachodzie.
Najwcześniejszy zachowany rękopis Donacji, pochodzący z IX wieku, został włączony do zbioru znanego jako Fałszywe Dekrety. Mimo oczywistej wartości dokumentu dla papiestwa, nie wspomniano o nim w IX i X wieku, nawet podczas kontrowersji z Konstantynopolem w sprawach prymatu. Leon IX (1049-54) był pierwszym papieżem, który przytoczył go jako autorytet w oficjalnym akcie, a kolejni papieże wykorzystywali go w swoich zmaganiach z cesarzami rzymskimi i innymi świeckimi przywódcami. Różni duchowni włączali go do swoich kodeksów prawa kanonicznego, w tym jeden z uczniów Gracjana, i nawet przeciwnicy Rzymu rzadko kwestionowali jego autentyczność. Wątpliwości co do dokumentu pojawiły się jednak około roku 1000 za sprawą Ottona III i jego zwolenników. W 1440 roku Lorenzo Valla wykazał, że łacina użyta w dokumencie nie pochodzi z IV wieku.
